21 आधुनिक. बलुतेदार

 *21*      *आधुनिक बलुतेदार*

काय मंडळी! कालच्या हरवलेल्या पत्रांच्या दुनियेतून बाहेर आलांत कीं नाही! आतांच्या टेक्नोसँव्ही पिढीच्या आधीची पिढी नक्कीच त्या आठवणींत रमली असेल. क्वचित कुणी त्या जपून ठेवलेल्या आठवणींच्या कुपीतल्या सुगंधाची अनुभूती भरभरून पुन्हां घेतली असेल. 

आतां पोस्टमनशी आपला तसा प्रत्यक्ष संबंध येत नाही, कारण प्रत्येकाच्या गेटबाहेर एक पत्र पेटी असते, आणि आपण आपल्या सवडीने ते पत्र काढून घेतो, किंवा पेटी ऐवजी आणखी कोणी तरी तिथे असतो... वॉचमन!

तर मंडळी आजचा बलुतेदार आहे...

*राखणदार, रखवालदार, वॉचमन*

पूर्वी खेड्यांतील घरांची दारंही  मजबूत नसायची. त्यामुळे चोरण्यासारखं  कांहीच नसलेल्या त्या घरांना रखवालदाराची काय गरज! तालेवारांच्या घरांच्या दाराला लागून आंतल्या दोन्ही बाजूने दोन ओसऱ्या असत. त्याला 'ढाळज' म्हणत. एखादा हरकाम्या सालदार गडी रात्री तिथेच मुक्कामाला राहून रखवालदारी करीत असे. 

पण घरांत चोरी करण्यासारखं कांही नसलं तरी शेतांत मात्र उभं पीक कापून घेण्याच्या घटना घडत असतात  किंवा एखाद्या रानटी  जनावरांचा कळप पिकांचा सत्यानाश करीत असतो. एखाद्या शेतकऱ्याकडे बटाईदार किंवा एखादं कुटुंबच राखणदार म्हणून वस्तीला असते. ते नसले तर शेतकरी स्वतः आपल्या पिकाची राखण करीत असतात. बांधाला बांध लागून असलेले शेतकरी रात्री एकमेकांना हाकारे घालून रात्र जागत ठेवतात. 

दिवसां मात्र पक्ष्यांपासून पिकांचे रक्षण करण्यासाठी एका क्रूसासारख्या बांधलेल्या  दोन काठ्यांपैकी आडव्या काठीला शर्ट आणि डोक्याच्या जागी एक मडकं ठेवून, त्यावर नाक डोळे रंगवून माणसासारखा दिसणारा बागुलबुवा उभा करतात आणि पक्षी त्याला घाबरत असतील अशी स्वतःची समजूत करून घेतात.

आतां हिरव्या पिकांनी डोलणारी शेती भुईसपाट झाली आणि त्याच काळ्या मातीत, सिमेंटच्या जंगलातली कर्र कर्र आवाज करणारी, मोठ्ठे लोखंडी गेट असलेली, आभाळाकडे झेपावणारी, आधुनिक खेडी निर्माण झाली. तिथं राहणारी सगळीच प्रजा कमी-जास्त प्रमाणात संपन्न, साहजिकच सोसायटीच्या रहिवाशांवर लक्ष ठेवण्यासाठी, त्यांच्या जाणाऱ्या, येणाऱ्या गाड्यांना गेट उघडण्यासाठी, चोरां पासून रक्षण करण्यासाठी इत्यादी इत्यादी कारणांसाठी वाँचमनची गरज पडू लागली, आणि अशिक्षित/ सुशिक्षित बेकार, मुख्यत्वे परप्रांतीय युवकांना ते हट्टेकट्टे नसले तरी एक नवीन रोजगार उत्पन्न झाला.,

कांही ठिकाणी आपले प्रोजेक्ट ऊभारण्यासाठी ज्यांच्या जमिनी बेभाव खरेदी केल्या आणि त्यांना दिलेले रोख पैसे त्यांनी उडवल्यावर त्यांच्याच मुलांना आपल्या प्रोजेक्टमध्ये वाँचमन किंवा तत्सम नोकऱ्या देऊन त्यांच्यावर जणू उपकार केल्या सारखे दाखवले जाते. 

फक्त सोसायटीतच नव्हे तर कंपन्या, ऑफिस, सराफांची किंवा इतरांची मोठी दुकानं, शॉपिंग माँल्स, बंगले, शाळा-कॉलेज, बँक, इत्यादी इत्यादी ठिकाणी वाँचमनची गरज पडू लागली. 

पण त्यांनी स्वतः दिलेल्या आपल्या परिचयावर विश्वास कसा ठेवायचा? 'कुंपणानेच शेत खाल्लं तर?'... मग वेगवेगळ्या सिक्युरिटी एजन्सी निर्माण झाल्या. त्यांनी या सगळ्या रखवालदारांची हमी घेतली आणि *रक्ष रक्ष रखवालदार:* असं म्हणत सगळेजण निर्धास्त झाले. अर्थात तरीही *तळं राखील तो पाणी चाखील* असंही होतच असतं.

बऱ्याच जणांचे स्वतःचे बंगले असतात. मुलांच्या हौसेखातर जॉईंट फॅमिली च्या सोईप्रमाणे त्यांचे बांधकाम होते, त्यामुळे भविष्यात दोन वेगवेगळ्या कुटुंबांची मालक आणि भाडेकरू या नात्याने सोय होऊ शकत नाही. त्यामुळे आजच्या काळांतील 'न्यूक्लिअर फॅमिली' मुळे त्या एवढ्या मोठ्या बंगल्यात बहुतेकदा वयस्कर जोडपी राहत असतात. मग त्यांची सोय आणि सुरक्षितता ह्याचा विचार करुन आवारांत कमीत कमी मूलभूत गरजा भागतील अशी एक खोली बांधली जाते. आणि 'एकमेकां साह्य करू' असं म्हणत एखादं गरीब,गरजु कुटुंब तिथला रखवालदार म्हणून राहण्यास तयार होतं. 

बाकी इतर ठिकाणी वॉचमनकरीता पावसासाठी आडोसा म्हणून गेट जवळ  कांचा असलेली, छोटीशी  केबिन असते, कांही ठिकाणी तर ती उघडीच असते. केबिनच्या बाहेर बसण्यासाठी एखादा स्टुल...खुर्ची नाही, कारण नाहीतर तो तिच्यावर 'आरामांत' झोपून जाईल म्हणून...

म्हणून कुठेही, कांहीही विपरीत घडलं तर सर्वप्रथम वाँचमनला जबाबदार धरून त्याची चौकशी केली जाते.

तर आजच्या काळांतील अति आवश्यक असा हा आधुनिक बलुतेदार... स्वतःच्या खाजगी वाँचमनशी आपल्याला जुळवून घ्यावेच लागते, नाहीतर तो केव्हां  सोडून जाईल ही भीती, पण आपल्या सोसायटीच्या, कंपनीच्या वाँचमनला येता जाता त्याने केलेल्या अभिवादनाला तितक्याच आदराने प्रतिसाद दिला, एखाद-दोन शब्दाने त्याची फक्त चौकशी जरी केली तर... त्याला नक्कीच आपल्याबद्दल आत्मीयता वाटेल, (या संवयीमुळे एका कंपनीत चुकुन कोंडल्या गेलेल्या अधिकाऱ्याच्या सुटकेची कहाणी वाचलेली आठवते.)

ऊद्या भेटुया एका वेगळ्या बलुतेदाराला...

सौ. भारती महाजन-रायबागकर

bharati.raibagkar@gmail.com

9763204334