27 आधुनिक बलुतेदार

 *27*  *आधुनिक बलुतेदार*

काल धार लावुन घेतली तरी आधुनिक लोहाराला भेटुन आल्यावर राँट आयर्नचं, पावडर कोटिंग केलेलं फर्निचर खूपच आवडलं, मग ते खरेदी करावं असं वाटणारच ना! पण घरांतील सध्याचं फर्निचर जुनाट वाटायला लागलं तरी कधीकधी ते काढुन टाकावंही वाटत नाही. एकतर त्यात आपल्या आठवणी गुंतलेल्या असतात किंवा 'राहू दे,कधीतरी कामी येतंच बसायला पाहुणे आल्यावर, असाही विचार करतो.  पण सध्यांच्या घरांत तर नवीन फर्निचर साठी जागा होऊ शकत नाही.  मग आपण शक्य असल्यास खोल्या वाढवायचे ठरवतो आणि शोध घेतो घर बांधून देणाऱ्या मिस्त्रीचा, त्यालाच तर घेऊन आलेय आजचा बलुतेदार म्हणून....

              *मिस्त्री*

पूर्वी गांवातली घरं दगडा मातीची असत. आणि ती घरांतील बायका माणसं मिळून बांधत असत. सगळ्या घरांचा ढाचा साधारण सारखाच असे. जागेनुसार गरजा कमी जास्त होत असत, एवढेच. प्राथमिक ज्ञान प्रत्येकालाच असे.शिवाय गांवात सर्व जण एकमेकांची मदत करत असतात. 

तालेवार लोकांच्या वाड्याच्या बाहेरील भिंती चिरेबंदी दगडाच्या असत. चिरा म्हणजे टाके घालून ओबडधोबड दगडाचा घडवलेला चौकोनी दगड. ते काम पाथरवट करत.

आता सिमेंटच्या घरांची चलती आहे.  मातीच्या घरांची उपयुक्तता कितीही पटली तरी ते शक्य नाही. त्यासाठी सिमेंट काम करणारे कारागीर निर्माण झाले. मिस्त्रीला बढई किंवा कारागीर असे म्हणतात.

 एकदा घराचा नकाशा मोजमापासह तयार होऊन आला कीं कारागिराचे काम सुरू होते. कंत्राटदार, सुपरवायझर, कारागीर, आणि त्याच्या हाताखाली सिमेंट, वाळू, पाणी इत्यादी साहित्य आणून देणे, कॉंक्रीट तयार करणं इत्यादी काम करण्यासाठी रोजंदारीवर स्त्री पुरुष कामगार असतात. 

नकाशानुसार पाया खणल्या जातो. पिलर उभे राहतात, स्लँब पडतो आणि भिंती उभ्या करण्यासाठी विटांचे थर एकावर एक चढु लागतात. आपण देखरेख करण्याच्या निमित्ताने बांधकामाच्या ठिकाणी चक्कर मारतो. एकमेकांशी गप्पा करत त्यांच्या 'पद्धतीने ' काम व्यवस्थित चालू असतं. गप्पांच्या नादांत किंवा मुद्दाम संवय म्हणून अर्धी वीट पाहिजे असली तरी जवळच असलेली पूर्ण वीट घेऊन  तिचे खट्कन आपल्यासमोर दोन तुकडे करतो. तेव्हा आपण चट्कन तिथली एखादी अर्धवट वीट उचलून त्याला देत म्हणतो, “अहो दादा, ही घ्या नं, ती पूर्ण वीट कशाला फोडता?” कारण आपल्या डोळ्यांसमोर वाढता वाढता वाढलेल्या आणि म्हणूनच कोलमडलेल्या बजेटचे आंकडे नाचत असतात. पर अब *ओखलीमें सर दिया तो मुसलीसे क्या डरना*

 या कामांत मुरलेल्या मिस्त्रीला मात्र अशा प्रश्नांची संवय झालेली असते. तो आधीचीच फोडलेली वीट भिंतीत शांतपणे, व्यवस्थित लावून मग आपल्याला म्हणतो, “अहो साहेब/ मॅडम, असं नाही चालत, घर बांधायचं म्हणजे अशी बारकाई करून कसं चालंल! 'दात कोरून पोट भरतंय व्हंय.' आपण निमुटपणे दुसऱ्या किंचित तिरप्या दिसत असलेल्या भिंतीकडे जातां जातां गप्प बसून मागं वळतो, हो, नाहीतर तसं म्हटलं तर लगेच ओळंबा लावून दाखवायला तयार! 'हा सूर्य, हा जयद्रथ'! तो दिसला नाही तरी मान डोल्यावल्याशिवाय पर्याय नसतो.

खरी कथा सुरू होते फ्लोअरिंग करतांना. इतरांच्या अनुभवावरून शहाणं व्हावं म्हणून आपण तिथे जातीनं उभं राहतो. "दादा, उतार नीट काढा हं' अशी वारंवार सूचना देतो. 'तुम्ही अजिबात काळजी करू नका ताई, तुम्हांला तक्रारीला जागाच ठेवणार नाही बघा,” एकीकडे आपल्याला असं भरघोस आश्वासन देत दुसरीकडे, “ए पोरा, नीट स्लोप काढ तिथं, हां ,आस्सं, टाक तिथे शिमीट जरासं” असं काम करणाऱ्याला बजावत राहतो. 

बरं घरांतूनही, " ते उताराचं तुझं तूं बघून घे बरं कां ! नाहीतर, तक्रार करत बसशील मग!' असं म्हणून सगळी जबाबदारी आपल्यावरच अलगद लोटून दिली जाते. 

काम झाल्यावर संध्याकाळी नीट आवरून घे

 म्हणावं तर, “ बाई, आवो, उद्याच्याला पुन्हा असाच

 खकाना व्हायचांय न्हंव, रोज रोज झाडून पुसून घ्यायला ते काय रहातं घर हाय व्हंय' अशा शहाणपणाच्या दोन गोष्टी आपल्यालाच शिकवतात. कारण त्यांच्यासाठी ही रोजचीच गोष्ट असते.

आतां एवढे सगळे अनुभव आल्यावर कुठून आपल्याला हे बांधकाम करण्याची दुर्बुद्धी झाली असं म्हणत, ( मनांतल्या मनांतच हं... नाहीतर... 'तुलाच हौस होती फार' हा घरचा आहेर स्विकारावा लागतो.) आपण दुसर्‍या दिवशी पुन्हां आलिया भोगासी असावे सादर' होतो, '............, घर पहावे बांधून' या म्हणीची सत्यता पडताळून  पाहण्यासाठी.....

भेटूया......... उद्या.......

सौ. भारती महाजन- रायबागकर

चेन्नई

bharati.raibagkar@gmail.com

9763204334