22 आधुनिक बलुतेदार

 *22*   *आधुनिक बलुतेदार*

        

ज्यांच्याकडे पर्सनल वाँचमन आहेत ते सगळे कामावर आहेत कीं रजेवर आहेत? त्यांचं काम वाढले कीं कमी झाले? लाँकडाउनच्या काळांत त्यांची परिस्थिती कशी आहे? इत्यादी, इत्यादी, इत्यादी मला पडलेले प्रश्न...

मोठ्या सोसायटीतील वाँचमनला गेट सोडून जायचं नाही अशी सक्त ताकीद असते. पण आपल्या पर्सनल किंवा पंधरा-वीस फ्लॅटच्या सोसायटीच्या वॉचमनला मात्र कुणाचं अडीअडचणीला सामान आणून देणे, गाड्या धूणे, झाडझुड करणे इ. कामं करावी लागतातच शिवाय सोसायटीच्या आवारांतील झाडांना पाणी देणे, निगा राखणे अशीही कामं करावी लागतात. पण कांही ठिकाणी हे काम करत असतो आजचा बलुतेदार...

               *माळी*

पूर्वी खेड्यांतील शेतकरी म्हणजेच माळी असायचा. 'माळ्याच्या मळ्यामंदी पाटाचं पाणी देतांना पिकाची, भाजीपाल्यांची, फुलाफळांची नीट निगा राखणे त्याचेच काम असायचे. दारांतली दोन-चार फुलझाडं, खेड्यांतील मुलं आपोआपच निगराणी न करतांच वाढतात तशी वाढायची... त्यामुळे माळ्याचं स्वतंत्र अस्तित्व असं नव्हतंच. 

ही जमात उदयाला आली शहरांत. फ्लॅट सिस्टिम सुरू होण्याच्या आधी मोठ्या प्लॉटवर, मध्ये टुमदार बंगला आणि सभोवती फुलाफळांची झाडं दिमाखात डोलत असत. पूर्वीच्या एकत्रित कुटुंबातील सर्वजण त्या झाडांना पाणी देणं, औषध फवारणी, आळं करणं, छाटणी करणं, फुलं तोडणं, इत्यादी कामं करत होते. 

 झाडं फळा-फुलांनी डोलू लागली कीं एकमेकांना पुन्हां पुन्हां दाखवत  'आनंदाचे डोही आनंद तरंग' असे तेही डोलत असत.

हळूहळू वयं वाढत गेली, वेळेचं आणि कामाचं प्रमाण व्यस्त झालं, पण हौस तर होतीच, आणि बागेशिवाय बंगला म्हणजे...कोंदणाशिवाय हिरा ( उपमा जरा जास्तच महागडी झाली कां !)

आणि मग पुन्हां ते 'दुसऱ्यांची गरज ही स्वतःची संधी', तशीही दुष्काळ, नापिकीमुळे शेती उजाड झाल्याने घरांतल्या सर्वांचं पोट भरणं मुश्कील झालं होतं. बिल्डर्स हळूहळू शहराशेजारच्या गावांकडे हातपाय पसरू लागले होते. म्हणून ग्रामीण युवक साहजिकच शहराकडे येता झाला, आणि  एकरांच्या शेतांत राबणारे हात बंगल्यांच्या बागेत लुटुपुटीच्या खेळासारखे रमु लागले. 

त्यांनी आपल्याबरोबर आणलेल्या मोठ्या  कैचीनं कंपाउंडची बाढ एकसारखी कापली कीं ती शिस्तीत बसलेल्या मुलांसारखी दिसते. झाडांच्या मुळाशी आळं केलं, पाणी दिलं की बाग नव्यानंच देखणी दिसू लागते. लाँन एक सारखी कापली कीं हिरव्या पोपटी गालिच्याचा भास होतो. 

पण झाडांच्या कळ्या फुलांसह असलेल्या फांद्यांची कटिंग केली कीं मात्र त्या ओक्याबोक्या झाडांना पाहून वाईट वाटतं. माळ्याचा रागही येतो. पण व्रात्य मुलांना शिक्षा केली तरी ती सुधारतातच ह्याची खात्री नसते, झाडं मात्र कांही दिवसांतच नव्या पोपटी तांबूस पालवीचा लेवुन प्रसन्न दिसतात, आणि आपण म्हणतो, 'बरं झालं, छाटणी केली ते, जरा आडवातिडवंच वाढलं होतं.

लोकांची झाडांची आवड पाहून काहींनी झाडांची नर्सरी चालू केली. पण तिथेही अनुभवी माळ्याकडूनच झाडं पारखून घ्यावी लागतात. नाहीतर तिथं टवटवीत दिसणारी, फुलांनी बहरलेली झाडं आपल्या घरी आल्यावर सात आठ दिवसांतच कोमेजून जातात, आणि 'काय भुललाशी वरलिया रंगा' असं वाटुन आपलं मन खट्टू होतं.

हळूहळू मोठ्या कंपन्या, सोसायट्या निर्माण झाल्या. आणि त्यांच्या आवारातील गार्डन स्टेटस् सिम्बॉल झाले. हे काही एकट्या दुकट्या

 माळ्याच्या आवाक्यातलं काम नव्हतं. मग पुन्हा तेच... माऊथ पब्लिसिटी आणि पुन्हा सुरक्षिततेसाठी तशीच 'गार्डन वर्कर्स एजन्सी'... प्रशिक्षण घेतलेले लँडस्केप डिझाईनर्स तयार झाले. त्यांनी आपल्या मदतीसाठी कुशल-अकुशल माळ्यांची टीम निर्माण केली. देशी कमी, परदेशी जास्त अशा झाडांनी आवाराची फक्त 'शोभा' वाढवली. शोभा एवढ्यासाठी कीं पक्ष्यांच्या अधिवासासाठी ही झाडं निरुपयोगी होती. मग त्यांच्यासाठी ' बैल गेला आणि झोपा केला' तशी कृत्रिम लाकडी घरं, धान्य ठेवण्यासाठी फिडर्स,  पाणी पिण्यासाठी पसरट मातीची भांडी अशा सोयी करण्यात आल्या. फुलझाडांचंही तेंच, हायब्रीड प्रजातींची, बिना सुगंधी, सुंदर रंगांची, लावलेली सीझनल फुलं सर्वांना आकर्षित करतात. पण ऑक्सिजन हबसाठी तुळशीची बेटं किंवा बहुगुणी,सर्वोपयोगी कोरफडीची कतार मात्र क्वचितच दिसतात.

कारण आतां काळ्या मातीत खपुन घट्टे पडलेल्या माळ्यांच्या हातापेक्षां डिग्री मिळवणारे, स्वदेशांत अव्यवहार्य परदेशी संकल्पना राबवणारे, सुटाबुटातले लँडस्केप डिझायनर वरचढ ठरतात. 

तरीही आपण...

'सावता म्हणे केला मळा,

झाडांचरणी लाविला लळा'

असंच रहावं...खरं नं!

आतां ऊद्या भेटुच आणखी एका बलुतेदारासह...

 सौ. भारती महाजन- रायबागकर

bharati.raibagkar@gmail.com

9763204334.